چگونه بر عادت مکیدن انگشت و پستانک در کودکان غلبه کنیم؟

شاید به نظرتان عجیب باشد که کودک ۵ یا ۶ ساله‌ای هنوز پستانک دوران نوزادی‌اش را کنار نگذاشته باشد. اما دیدن کودکانی که بدون توجه به اطرافیان انگشتشان را توی دهانشان گذاشته‌اند و گاهی صدای ملوچ و ملوچشان هم به گوش می‌رسد، چندان هم ناشایع نیست. در این مطلب علل و اثرات این عادات و همین‌طور درمان‌های آن را با هم می‌خوانیم.

خوب است بدانید که مکیدن جزیی غریزی در وجود هر نوزاد تازه متولد شده است. از این رو اگر نوزاد یا نوپای شما در طول روز ساعات متمادی مشغول مکیدن انگشت یا انگشتانش است، جای هیچ نگرانی وجود ندارد. مشکل از آن جایی آغاز می‌شود که کودک در سنین بالاتر همچنان این عادت را ترک نکرده باشد.

اما مکیدن انگشت چه ایرادی دارد؟ چرا باید به کودک برای ترک عادت مکیدن انگشت یا پستانک کمک کنیم؟ جدا از بحث انتقال میکروب‌ها از طریق دست آلوده به دهان، مهم‌ترین عارضه این عادت ایجاد اختلال در شکل ظاهری دندان‌ها و به‌هم خوردن نظم دندان‌های کودک است. مکیدن انگشت شصت برای بیش از ۴-۶ ساعت در شبانه‌روز موجب می‌شود که دندان‌های جلویی در فک بالا بیرون زده‌تر از حالت طبیعی شوند و جفت شدن دندان‌های دو فک با هم دیگر مثل سابق نخواهد بود. به این معنی که حتی زمانی که کودک دندان‌هایش را روی هم گذاشته، فضایی بین دندان‌های دو فک مشاهده می‌شود.

احتمال درست شدن خود به خود عوارض ذکر شده وجود دارد، اما در صورت ادامه یافتن عادت و یا در کودکان با سن بالاتر برای اصلاح ظاهر دندان‌ها حتما باید به دندانپزشک متخصص کودکان مراجعه نمایید.

چرا بعضی کودکان پیش دبستانی انگشت خود را می‌مکند؟ می‌توان گفت مهم‌ترین علت ایجاد این عادت تلاش او برای پیدا کردن راهی جهت کنترل استرس و اضطرابش است. معمولا این عادت در کودک به دنبال یک واقعه استرس زا آغاز می‌شود. مثلا رفتن به مهدکودک و جدا شدن از مادر برای ساعتهای طولانی، متولد شدن فرزند جدید در خانواده و… همه سبب ایجاد استرس در کودک می‌شود و او برای رهایی از این نگرانی به مکیدن انگشت روی می‌آورد. بعضی کودکان نیز این رفتار را از دوستان یا هم‌بازی‌های خود می‌آموزند.

چگونه به کودکمان برای ترک عادت مکیدن انگشت کمک کنیم؟ مهم‌ترین مساله در درمان چنین عاداتی این است که هم والدین و هم خود کودک باید خواهان درمان و ترک عادت باشند. بنابراین کودک باید به سنی رسیده باشد که برای کمک به درمان درک کافی داشته باشد. یعنی حداقل ۳ یا ۴ ساله باشد. همان‌طور که گفته شد در کودکان کم سن و سال زیر یک سال مکیدن واکنشی غریزی و طبیعی است و هیچ گونه تلاشی برای رفع این عادت نیاز نمی‌باشد. در مراحل ترک عادت همیشه از ساده‌ترین درمان به سمت درمان‌های پیچیده‌تر می‌رویم. برای کودکان با سن بالاتر می‌توانید یک گفت‌وگو خصوصی و جدی با او در مورد رفتار نامناسبش داشته باشید. کودک بسته به سطح درکش ممکن است به همین سادگی عادتش را کنار بگذارد. روش دیگر برای کودکی که می‌خواهد عادتش را ترک کند اما توانایی نه گفتن به خودش را ندارد، یادآوری به او است. استفاده از یک چسب زخم ساده روی انگشتی که کودک آن را می‌مکد به او یادآوری می‌کند تا در مواقعی که ناخودآگاه دستش را به سمت دهانش می‌برد، نباید انگشت را در دهانش بگذارد.

روش‌های مشابه مثل استفاده از محلول تلخ روی انگشت کودک، پوشاندن انگشتان کودک با یک جوراب تمیز نیز اثر مشابهی دارد. اما بسیار دقت کنید که کودک این ابزارها را تنبیه تلقی نکند. باید برای او شرح دهید که این وسایل تنها برای یادآوری هستند. تنبیه تلقی کردن موجب افزایش استرس کودک و بدتر شدن وضعیت خواهد شد.

یک روش درمانی موثر و جذاب برای کودک بستن قرارداد بین مادر و کودک و یا دندانپزشک و کودک است. این قرارداد بیان می‌کند که اگر کودک برای مدت خاصی (یک ماه) سراغ مکیدن انگشتش نرود از مادر یا دندانپزشک جایزه ای دریافت خواهد کرد. درست کردن یک جدول برنامه خانگی و چسباندن استیکر برای روزهایی که عادت انجام نشده، ایده مناسبی به نظر می‌رسد. ایده آل این است که کودک بتواند در ماه اول ۲۸ برچسب  و در ماه دوم ۲۹ برچسب کسب کند. اگر این برنامه ۳ ماه با موفقیت ادامه یابد، احتمال موفقیت بلند مدت وجود خواهد داشت.

در نهایت اگر با وجود انجام این درمان های خانگی باز هم موفق نشدید کودکتان را به ترک عادتش وادار کنید، چاره نهایی مراجعه به دندانپزشک کودکان است. دندانپزشک برای کودک وسیله‌ای خواهد ساخت که مانع قرار دادن انگشت در دهان می‌شود. تاکید می‌کنیم که حتی این درمان هم نباید توسط کودک تنبیه تلقی شود. طی چند روز اول پس از قرار گرفتن این وسایل در دهان کودک ممکن است صحبت کردن یا غذاخوردن او دچار مشکل شود. اما این مشکلات گذرا هستند. طول دوره درمان با این وسایل ۶ - ۱۲ ماه خواهد بود.

خوب است بدانید اغلب کودکان پیش دبستانی که هنوز پستانک را ترک نکرده‌اند، به محض رفتن به مدرسه یا مهدکودک در اثر فشار هم سن و سالان، خودخواسته پستانک را کنار می‌گذارند. ضمنا فراموش نکنید که روش‌های درمانی مثل جدول برچسب که برای ترک عادت مکیدن انگشت به آن اشاره کردیم، برای کنار گذاشتن پستانک هم موثر خواهد بود.