اگر بخواهیم دقیق‌تر ماهیت این بیماری را بشناسیم، بهتر است ابتدا کمی با ساختار دندان‌ها آشنا شویم.

تاج هر دندان متشکل از سه لایه می‌باشد که به ترتیب از خارج به داخل، مینا، عاج و پالپ نام دارند. مینا همان لایه مستحکم و محافظ دندان است. پالپ دندان نیز که در مرکز آن قرار دارد، حاوی عروق و اعصاب دندان می‌باشد. عاج نیز متشکل از یک سری لوله‌های ریز (میکروتوبول‌ها) و راهی ارتباطی، بین مینا و پالپ می‌باشد.

مینای دندان از یک سری کریستال‌های معدنی تشکیل شده است. این کریستال‌ها به حل شدن توسط مواد اسیدی حساس می‌باشند. طی روند پوسیدگی در واقع این کریستال‌ها حل شده و با پیشرفت پوسیدگی، نهایتاً پالپ دندان درگیر شده و اینجاست که درد دندان بروز می‌کند.

اما این اسید از کجا پیدا می‌شود؟
پس از هر بار مصرف مواد غذایی، باکتری‌هایی که به شکل طبیعی در دهان همه ساکن هستند، برای فراهم کردن تغذیه خودشان، شروع به تجزیه مواد غذایی مانده در دهان می‌کنند. حاصل تجزیه، تولید اسیدهایی مثل اسید لاکتیک خواهد بود. هر بار تولید این اسید بخشی از مینای دندان را متأثر می‌کند. هر چه توالی مصرف مواد غذایی بیشتر باشد و یا از مواد غذایی مضر برای دندان (آنهایی که تجزیه‌شان اسید بیشتری تولید می‌کند، مثل کربوهیدرات‌ها، شکلات و…) بیشتر استفاده شود، روند حل شدن کریستال‌های دندانی سرعت می‌گیرد.

برای ممانعت از تولید اسید در دهان کودکم چکار باید انجام دهم؟
با شیرینی و شکلات چه کنیم؟! ظاهراً تولید اسید روندی اجتناب‌ناپذیر است. اما برای ممانعت از ایجاد پوسیدگی، راهکار همان توصیه ساده همیشگی است: مسواک زدن. اگر پس از صرف هر وعده غذایی، دهان کودک با مسواک و خمیردندان تمیز شود، مواد مورد نیاز باکتری‌ها و به دنبال آن تولید اسید حداقل خواهد بود.

دوم آنکه هر چه تکرر مصرف غذا توسط کودک کمتر باشد، احتمال پوسیدگی دندان در وی کمتر خواهد بود. درست است که مصرف کمتر شیرینی و شکلات هم برای سلامت بدنی و هم سلامت دندانی کودک توصیه شده، اما قطعاً منع کامل کودک از مصرف شیرینی و شکلات نه امکان‌پذیر است و نه منطقی. لذا توصیه می‌شود که این میان‌وعده‌ها بلافاصله پس از صرف غذا به کودک داده شود تا بدین طریق از تعداد دفعات حمله اسیدی در دهان او کاسته شود.

ایجاد پوسیدگی چقدر طول می‌کشد؟
گذر پوسیدگی از لایه مستحکم مینا، عبور از عاج و درگیر کردن پالپ پروسه‌ای زمان‌بر می‌باشد. این روند در دهان سالم حدوداً دو سال طول می‌کشد. اما در دهان‌هایی که پوسیدگی شایع است و یا در کودکان با تغذیه نامناسب، کودکان با بزاق کم و کودکان با ضعف سیستم ایمنی به دلیل بیماری‌های سیستمیک این روند سریع‌تر پیشرفت می‌کند.

لذا در حالت عادی پوسیدگی در دهان کودک شما ناگهانی و یک شبه پیدا نمی‌شود. اگر کودک به طور منظم، مثلاً هر 6 ماه یکبار، تحت معاینه دندانپزشک متخصص کودکان قرار گیرد، قطعاً با تشخیص زودهنگام و ترمیم پوسیدگی‌ها از پیشرفت آن به سوی پالپ و ایجاد درد طاقت‌فرسا برای کودک ممانعت خواهد شد.

آیا پوسیدگی مسری است؟
متاسفانه پاسخ این سوال مثبت است. میکروب‌های مسبب پوسیدگی دندان به راحتی و حین اعمالی چون بوسیدن، استفاده از قاشق مشترک و… از والدین، پرستار کودک و یا خواهر و برادر بزرگتر به دهان کودک منتقل می‌شوند. بدیهی است که هر چه پوسیدگی در دهان شما کمتر باشد، کودک شما نیز بیشتر در امان خواهد بود.

علائم اولیه پوسیدگی دندان‌های کودکمان چیست؟
بر خلاف تصور، همیشه دندان پوسیده سیاه و سوراخ‌شده نیست. درست است که در مراحل پیشرفته پوسیدگی، دیدن چنین نمایی در دهان کودک شایع است، اما تشخیص مراحل اولیه پوسیدگی و جلوگیری از پیشرفت آن به سمت پالپ مسئله‌ای حائز اهمیت می‌باشد. در مراحل ابتدایی پوسیدگی دندان، نمای شفاف و یا به اصطلاح ترانسلوسنت خود را از دست داده و نمایی گچی پیدا می‌کند. تشخیص این نماد ویژه روی دندان‌های جلویی کودک آسان می‌باشد. به مرور زمان با پیشرفت روند تخریب دندان و رنگ‌گرفتن سطح خشن دندانی ناشی از خورده‌شدن توسط اسید، رنگ قهوه‌ای و یا سیاه روی دندان آشکار می‌شود.

آنچه که مهم است، تشخیص به‌موقع پوسیدگی و کمک به توقف آن با درمان زودهنگام می‌باشد.

درمان پوسیدگی دندان چیست؟
تا زمانی که پوسیدگی فقط در مینا یا همان لایه مستحکم سطحی دندان باشد، با انجام درمان‌هایی چون فلورایدتراپی (درمان با فلوراید) می‌توان به متوقف‌شدن ضایعه امیدوار بود. در این درمان سعی می‌شود که مواد معدنی از دست‌رفته دندان جایگزین شوند. اما چنانچه پوسیدگی وارد عاج شود، به دلیل ماهیت کمتر معدنی عاج نسبت به مینا، پوسیدگی سرعت گرفته و در این حالت حتماً ترمیم دندان مورد نظر ضروری می‌باشد. و اگر کودک علایمی چون درد شدید هنگام خواب و یا درد ممتد و خودبه‌خود دارد، پالپکتومی (عصب‌کشی دندان شیری) درمان ضروری و ارجح برای او محسوب می‌شود.